๐๐ฎ๐ฌ๐ฌ๐ข๐ ๐๐ข ๐๐ก๐ฎ๐๐ก๐ฌ๐ฎ๐๐ฅ ๐๐ข๐ค๐๐๐ค, ๐๐ฌ๐ข ๐๐ก๐จ ๐๐จ๐ฆ๐ข ๐๐จ๐ง๐ ๐๐ง ๐ ๐๐ก๐ข๐ฆ๐ฌ๐ฎ๐๐ฅ ๐๐ข, Ukraine kan tuknak ah laser hriamnaam ka hman, tiin Russia nih a chim. US nih a hman taktak lehman taktak lo tehte pahkhat hmanh a hmu lo. US nih hin chun le zaan catloin Russia cawlcangh ning hi a rak ngiat ziar peng. Propaganda a si, tiin Ukraine nih a tipiak a sa lam. Laser hriamnaam hi zeibantuk dah an si i, raltuk tikah zeithluk hmualngei dah an si?
Laser hriamnaam he ai khatmi Zadira hriamnaam Ukraine ah kan hman i, meng 3 hlatnak in Ukraine an drone second 5 chungah tla bak in kan kah khawh, tiah Russia ralkap thanchoter rian ah deputy prime minister Yury Borisov nih Russia TV ah a chim. Orthodox ralkap tlangbawi min an pekmi, cuhlan an sermi Peresvet laser system in an chapmi a si. Cung sangpi in kan vawlei a heltu satellites tiangin vun cerh kho dingin le thawngpang khawmsua kho lo dingin satellites pawl kham kho dingin an sermi hriamnaam a si, tiin an fak len.
โPersesvet nih mi mit a cawtter khawh a si ah cun, laser hriamnaam an ser thar nih hin cun thil le ri a hrawh khawh hna lai, a khangh khawh hna lai, tinak a si, tiah Borisov nih a chim len. Asinain, Ukraine ah laser hriamnaam an hman, timi thawngpang pakhat hmanh ka thei ruam lo, tiah US Department of Defense in official pakhat nih a chim.
Russia nih laser ka ser a ti mi tham hi cu WW2 lio i Nazi Germany nih hriamnaam ka ser, ti mi he ai khat ko la cu. โKhuaruahhar hriamnaamโ si ko la cu, tiin President Zelensky nih a ti sa lam.
โTutan ral tei dawhdang an si lo deuhdeuh le, khupthal let khotu a thawng taktakmi hriamnaam a um ko rih, ti phun in an thli an thlah deuhdeuh te ding cu a fiang ko,โ tiin Zelensky nih capo ah a seih salam cang hna. โThla 3 kengte ral an tuk chungah hin, Russia nih a โkhuaruahhar hriamnaamโ cu kawlhawl in ai laโฆhi nih hin an i tinhmi an tlinh khawh lo zia fiangtein a langhter,โ tiin a chim.
๐๐๐ฌ๐๐ซ ๐ก๐ซ๐ข๐๐ฆ๐ง๐๐๐ฆ ๐ง๐ข๐ก ๐ ๐ญ๐ฎ๐๐ก ๐ค๐ก๐๐ฐ๐ก๐ฆ๐ข ๐ฅ๐ ๐ญ๐ฎ๐๐ก ๐ค๐ก๐๐ฐ๐ก ๐ฅ๐จ ๐ฆ๐ข ๐ญ๐ก๐ข๐ฅ ๐ก๐ง๐, Russia nih a tha taktakmi Zadira laser progrom ka ngeih a timi kong hi tlawmte lawng theih khawh a si. Asinain, 2017 ah khan, Russia state nuclear corporation Rosatom nih laser hriamnaam a ser chih ve i, thil le ri hrawh kho ve dingin in suisammi a si ve ko, tiah Reuters nih a chim bal. Asinain cucu a awngmin taktak le tak lo hmanh chim awk a tha lo, ti asi. Asinain, laser hriamnaam a sertu ram pakhat cu a um taktak ko. Kan hnung thla ah khan, Israel nih laser hriamnaam in rockets le drones tla lakin a kahnak vdeo in an langhter.
Voikhat kah ah $3.50 man hrawng lawng dih in mortar bomb, drones le rockets hi kan kah khawh cang lai, tiah Prime Minister Naftali Bennett nih a chim. โHihi tawnchommi science ko a lo nain, a taktak a siโ tiin a chim. Asinain, Ukraine i ral an tukmi an khupthal hi cu laster hriamnaam nih zei ti ngaingai in a letthal kho theng lai ka zum lo, tiah Jerusalem Institute for Strategy and Security (JISS) in missile defence kongah thiamsang taktak a si mi Dr. Uzi Rubin nih a chim.
โZelensky hi a dik โ hihi โkhuaruahhar hriamnaamโ a si hrimhrim lo. Tla lak in UAV vun kah dingin second tamtuk caan a rau. Cu ti tuahnak cha in a thadeuhmi lamdang an um ko. Stinger, asiloah anti-aircraft missile pawl hmanh hi an man ai dengdeuh ving lai i, an rangdeuh, hladeuh an kah khawh fawn,โ tiin BBC ah a chim. Laser hi a khenhmi target a kangh hlan lo a linhtertu ceu tluanpi hmangin rian a tuanmi thil a si. Tha taktak in an sermi laser hriamnaam hmanh hi raltuknak a khupthal lettu vun si dingah cun a derthawmtuk rih i, โmi thah khawhnakโ thazaang tlawmte lawng ai ngeih, tiah Dr. Rubin nih a chim diam awk.
โHihi Star Wars i misual pawl laser in an ching (point at) i, khulrang te i hmeithal an hmeh le cangka misual pawl an i thek dih bantuk hi a si naisai lo. A tak tham ah cun, microwave oven bantuk sawhsawh khi a si ko. Tii hrai khat tlawhter na duh ah cun caan a la ko lai. Laser zong cu bantuk te cu a si ve. Target zawn te nai ngiat lai i, a linh hlan lo le thil a hrawh hlan lo na hngahngan a hau,โ tiin Dr. Rubin nih a chim. Laser nih hin target pakhat lawng vio voikhat ah ai hmaithlak khawh i, missile defense systems belte nih cun voi viokhat ah targets tampi ai hmaithlak khawh, tiah a chim.
Cun, a um rih mi cu, laser hi nikhua chia nih a thah khawh, zeicahtiah ruah, vur lakah rian a tuan kho lo, cun khuadawm a pah kho fawn lo, tiah a chim. Asinain, Israel ser โIron Beamโ belte cu dirhmun ngei ah a cang. Cu zong cu phaisa tlothau deuh seh, ti bia a si ko. A man a faak ngaimi Israel ser Iron Dome interceptor missile hi mortar asiloah drones ral in khuapi vangka pawng kilvennak caah si lo in, ral nih an vun kahmi missiles pawl vennak ding caah a si, tiah a chim. โMissile in raltuk hi cu chawva tampi dih in raltuk khi a si ko. Rockets ral in i vennak in rockets ser hmanh hi ai dengdeuh. Cucaah, i runvennak a man dengdeuh dingin na tuah khawhmi paoh cu san an tlai dih, tinak a si,โ tiin a chim.
โMeitha in kahmi hriamnaam paoh hi phaisa a heu lo deuh ve โ asinain cu pawl hriamnaam nih cun kan tukmi ral lai a rel taktak kho hlei lai lo. Russia ralkap pawl na mit cawtter dingin Russia nih laser hriamnaam a hman khawh men mi a si, tiah pensen la cangmi Australian ralkap major general Mick Ryan nih Washington Post ah a chim. Cu ti i mi mit a chawtter kho tu hriamnaam hman cu UN hnatlaknak ah 1995 lio i an telhmi phung nih a awnh lo. Cu hnatlaknak ah min a thumi hna cu Russia, US, UK le a dangdang an si hna.
โ๐๐ก๐ฎ๐๐ซ๐ฎ๐๐ก๐ก๐๐ซ ๐๐ซ๐ข๐๐ฆ๐ง๐๐๐ฆโ ๐ข ๐ ๐ญ๐ฎ๐๐ง๐๐ข๐: Zelensky nih โwonder weaponsโ โ Wunderwaffen โ tiin a chimmi hi WW2 lio i Nazi Germany nih an dirhmun a thatlo hnu i an thli an thlahmi kha a chim duhmi cu a si. Cu ti thli (thluaktawlnak) rian cu Joseph Goebbels nih a lakpimi a si i, โhriamnaam tha taktak a ra lio, cu nih cun kan duh ning tein an tukmi ral hi a khupthal a leh te lai,โ tiin German ralkap pawl an thluak a tawl hna i, teihnak a um kho ko, tiin lung a ronh hna.
Britain i bomb thlatu V-1 Nazi nih kah hram a vun thok in cun, hi kan hriamnaam nih hin Britain ral a sunghter cang lai, tiin cu thluaktawl rian a tlaitu Nazi nih cun a mi pawl cu thazaang a pek hna, tiah Michael Neufeld nih a chim. Anih hi Washington ah a ummi Smithsonian Museum i senior pakhat a si. โThluaktawlnak rian nih cun lehrulnak tuah kho dingin le kan khupthal i let than kho dingin a thli a thlah. Zelensky nih WW2 tuanbia chirhchan in bia a chim, ti cu khuaruahhar awk ah ka chia lo,โ tiin Neufeld nih BBC ah a chim.
Asinain, an chim bang thil a si lo tikah lungrawhnak fakpi a tlung โ cu bantuk hriamnaam cu rak um tak sehlaw nihin tiang hmanh ah minung nunnak tamtuk a liam cang hnga. Hi kong hi caan saupi chung a rak ruat bal ve, tiin Neufeld nih a chim. Asinain, Russia nih laser hriamnaam a sernak kong tlang a au mi hi zei sawpa in rello tuk lawm man dingah cun ka ruah lo. Nuclear le hypersonic hriamnaam a sernak kong hi Moscow nih tu le tu hlasak in a sak cang, tiah Neufeld nih ralrinpeknak he a bia a chim chih.
Ral a linhsat lio tuk a si caah, awlokchon ruang i an chimmi dawh a si ko cuh, ti phun in fawituk in lakpiak ding belte cu a si ruam lo. Ral ai thok ka in khan hi bantuk hriamnaam kho kan chimrel a si ah cun Ukraine hi raltuk kan ngolter khawh mi a si, tiin an rak ruah. Asinain, a tu zongah cun leh le orh an i thleng riangmang i, โkanmah kan thawngdeuh koโ ti chim le phuan in an i la,โ tiin a chim. Credit: Chelsea Bawi