Related Articles
Zeitin dah nupi le caah pasal/vaa ttha kan sikhawh lai? Nupi na ngeih le cangka pasal na sinak in biakamnak na tuahmi vialte cu a tak ah an hun cang. Na nupi sin i biakamnak na tuahmi vialte cu a sawhsawh an si ti lo, tuahsernak in na langhter a hau cang. Hmanhsehlaw, nupi le caah vaa ttha si zong hi thil har taktakmi a si, na thinlung kha na zulh a hau cang, na ruahnak tibantuk le na nupi caah tuahsernak in na langhter hna kha an hau cang. Cu caah a tanglei i kan rak langhtermi hna hi biatak thlak tein na tuah a si ahcun tampi an bawmh lai i na nupi le nangmah karlak zongah ceunak lam an hruaitu hna a si lai.
1. Na nupi hi zitmuai/ttihzah a duhmi a si ahcun cucu i tiim koh: Mi tam deuh nih hin zitmuai/ttihzah a thiammi nu/pa paohpaoh hi cu an thlum/al khun i duh an nung tiah an hmuh tawn ning hna a si. Na nupi cu cubantuk zitmuai le ttihzah/upat a duhmi a si ahcun timhcia tein um colh koh, zeitluk in dah ka nupi hi ka zitmuai thiam lai, ka ttihzah, ka upat ning cang a si lai ti cu nangmah i na sikhawh ning leengpi tiangin i zuam koh. A hlan chan, 17th Century chan lio hrawng i pasal le nih nupi le an zitmuai thiam ning hna kha hei ruat koh. Bianabia ah, leeng an chuah lai ah an biang siloah an cal siloah an hmur hna ah hnam (kiss) in, awkaa thlum tehe tluang tein timi biafang hna cah ta tibantuk, leeng an chuahvahnak in an rak ttin caan zongah cubantuk tthiamtthiam cun tuahsernak in langhter. Bazar an kainak bag te hna kha chawn piak tibantuk, kutkaa hna hawn piak i anmah luhter hmasa tibantuk, nan pahnih lawng leeng i thil nan ei caan zongah nangmah nih phaisa (bill) peek piak tibantuk kha nu tam deuh cu an i nuamhnak a si ko. Khat lei kam ah, khabantuk zitmuai a duh/rem lem lomi an um kho ve, an duh lo a si zongah biatak tuk in i laak lem a hau lo. Cubantuk zitmuai an duh lem lo zongah na nupi caah khan cu thlum/al khawh pengtu kha i zuam koh.
2. I ttihzah thiam le i theihthiam a biapi tuk: Ttihzah thiam hi pakhat le pakhat i theihthiamnak langhternak a si. Na nupi kha mi phundang ngai a si kho, zalong te i um a duhmi zong a si kho, siloah na duhmi thil zong aa hrawm kho lomi phun zong a si kho, a ttha tiah na ruahmi thil zong kha a huam lem lomi a si kho. Cucaah na nupi nih zeitin dah an ttihzah khawh ning a si lai. Bianabia ah, bia na kamhmi kha tuah hrimhrim. Ka tuah lai na timi kha tuahpiak koh. Kheng ka ttawl lai na ti a si ahcun kheng zong cu ttawl ve koh, ka huam lo ti’n chuanlam (excuse) na siamnak nih chungkhar ah a luu bik na sinak kha a tlau kho. Caan hmaan teah thil tuah zong a ttha, cu hmun ah cun ka kal lai kan fale kha rak dong hna law suimilam cu zat ahcun ka rak phan lai na tibantuk in caan hmaan teah phanh khawh i zuam. Na nupi i a caan zong kha nangmah bantuk tein a sunglawimi a si. Ka nupi a si ruangah thil pakhat khat a ka tuahpiak ttheu lai tiah ruahchannak ngei tuk hlah, chawnhbiak thiamtu kha i zuam law, na duhmi thil tuahpiak dingin hal thiam zong i zuam. An biachimmi kha ttha tein ngaih piak hna, a ngaimi pungsan in i umter hrimhrim hlah. A caan ahcun, kan biachim a kan ngaihpiaktu le an liang ah kan i tlinh kho dingtu nungak/tlangval kan rak duh tawn khah. An biachim cu ngai law, zeibantuk dah an chim an rel timi kha ttha tein a thei khomi tu si i zuam. Cu nih cun na nupi nih an ttihzah lai i an upat lai.
3. Zeitik hmanh ah lih chim hlah: Biatak chim khawhnak nun ngeih kha i zuam. Na nupi nih khan lih chim in rak in hleng peng sehlaw zeitin dah na nun nih a hei (tuar) hnga, chim hau lomi thil a si. Zeitik caan paoh ah biatak kha chim ko hna, na chuahvahnak ding hmun theih an duh a si ahcun a hmaanmi biatak kha chim i zuam koh. Zeibantuk minung hawi he dah kan kal tti lai timi tiang zong a herh ahcun chim ko hna. Zeibantuk thil nih dah thazaang a ka pek tibantuk zong chimh an herh, thil hmete ah na ruah ko lai nain chimh hrimhrim ding an si. Lihbia zeihmanh aa tel lomi le biatak biakchawnhnak nih pakhat le pakhat karlak ah i lunghrinhnak a tlawmter i cu nih cun nuvaa karlak i duhdawtnak zong a fehter pin ah i zumhnak a chung muru bik a si.
4. Phohpian(Laiholh a si dek maw) hrimhrim hlah: Hi kong hi nuvaa karlak ah chim lo awk a ttha lomi thil biapi taktakmi a si. Phohpian timi cu lihbia chimnak in aa thokmi thil a si. Na nupi nih a thli tein in phohpian taak sehlaw na pom in na cohlang kho lai maw, na cohlang kho hrimhrim lai lo. A thli in na nupi kha na phohpian taak a si ahcun, ttha tein i zoh, faak piin na nun kha i check law zeiruangah hi ka nupi hi nupi ca dingah ka tthit timi biahalnak i tuah colh. Na nupi cu na rak dawt bal ko asinain mi pakhat ruangah na duhdawtnak kha an zor cang. Na dirhmun a nuamh lo zia kha na theih colh ko lai, na nupi zitmuai cu na rak duh ko nain a chung taktak ahcun na lut kho ti lo pin ah naa biatak kho ti lo. Cucaah cun an lungfahter hna hlah, thil ttha zong a si fawn lo, a hlan bantuk in na duhdawt khawh ti hna lo ahcun zeiruangah dah na tthit peng rih ko lai. Nan i tthen i na duh takmi nu sin ah ah na kal kha a ttha deuh ko lo maw, cu nu nih cun na dawt bantukin an daw kho ve lai maw. Cucu ruat koh.
5. Thathuut lo i zuam: Thathuut hi inpuannak a chuahtertu thil pakhat bak a si pin ah thathawhnak caah a dawn khaantu thil ttihnung taktak a si fawn. Thathuut timi cu Sunday zaan ah ih buin pumpululh chuih zoh te hna khi a si lem loh. Thathuut timi cu tuah a herh tiah na theih komi, na tuah duh komi, na tuah lo tu khi a si deuh. Cucaah a caan ahcun hnawmpung te hna kha hnawm thleetnak ah va hlawnh ve tibantuk, zarhkhat ah voikhat tal cu inn hna thianh ve, nu rian pei a si cu ti hlei a si lo rawlchuan zong a caan ahcun chaan ve, na taksa caah exercise hna laak lengmang ve. Cubantuk thil hmete kan timi nih khin kan nupi le zeitluk in dah a nuamhter hna i inn chungkhar an zohkhenhnak le hnokhnai an ttuannak ah thaa a thawhter hna ti kha na hmuh ko lai. Cucu tuah ve hmanh chungkhar zeitluk in dah aa thlen timi na theih khawh lai.
6. Kutthlak hman hrimhrim lo ding: Na nupi nih hin zeitluk in dah na cungah ka him khawh lai i nuam te le zaangdam tein ka um khawh lai timi hi an zoh pengmi a si. Heh tiah phunzai in nangmah le nangmah ah thinhunnak maw ngaihchiatnak chuahter hrimhrim hlah. Nuvaa timi cu bia i el/al caan zong a um ko lai, khi tik ah zeitluk in dah ka aw hi ka neemter khawh lai timi kha naa zuam peng awk a si. Bianabia ah phaisa kongah bia nan i el hnga “kan i timhning leeng in tutan cu phaisa kan hmang deuh e, ka dawt. Zeihmanh ah kan mawhchiatnak a um hrimhrim lo. Hmailei kan khuasak tuntuknak ah kan i nuamh hi ka duh i ttha deuh tein phaisa kan hman ningcang hi thleng kho sihlaw a ttha hnga maw, biatak deuh in van i ruah ta sih ca” tibantuk khan na aw hraannak chuahter loin a neemnak thil kha kalpi khawh naa zuam peng lai. Nu le va karlak ah hin tuanbia tete a chia he a ttha he kan ngei cio lai, na nupi a si cang hnu cun neek phunphai in a hlan a sining kha i char ruangmang in biachia chia na chimhnawh hrimhrim lai lo cu nih cun nuva karlak duhdawtnak hram cah a thoknak lam bak a si. Cucaah cun zeibantuk thil paohpaoh ah kutthlak tibantuk le hrocer tibantuk kha cu na suum hrimhrim lai, a neemnak in kalpi peng law cucu nan karlak hram a fehtertu bik cu a si ko lai.
Note: Hi kong hi thiamsaang hna nih an ttialmi a si i kanmah le sikhawh tawkin kan rak lehmi a si, tthathnemnak an chuahpi a si ahcun Share in rak kan bawm veh. Copy na duh a si ahcun a ngeitu sin ah ttha tein hal hmasa law kan duh ko.
